REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE
REPÚBLICA DEMOCRÁTICA DE TIMOR-LESTE
Declaração
2008
Konta Finansiamentu Kampañe Eleisaun Jeral 2007
husi Kandidatus, Partidus Politikus no Koligasaun Partidaria sira:
Rezultadu Verifikasaun husi Comissão Nacional de Eleições (CNE)
A. Intrudusaun
Iha primeiru semester tinan 2007, Timor-Leste halao ninia eleisaun jeral, neebe hahuu ho eleisaun prezidensial no remata ho eleisaun parlamentar iha Fulan-Junnu nia rohan. Eleisaun prezidensial tenki halao dala rua, tamba iha primeira volta, neebe halao iha loron 9 Fulan-Abril, husi kandidatu konkorente sira hamotuk nain ualu (inklui mos feto ida) la iha ida mak hetan votu maioria absoluta. Entaun, kandidatu konkorente sira nain rua mak hetan votu barak liu (Francisco Guterres - Lu-Olo no Jose Ramos Horta) tenki hakat ba no konkore hikas iha segunda volta, tuir Lei Eleisaun Prezidensial nian haruka.
Kandidatu sira nain ualu mak konkore ba eleisaun prezidensial primeira volta mak hanesan:
1. Francisco Guterres - Lu-Olo
2. Avelino M. Coelho - Shalar Kosi F.F.
3. Francisco Xavier do Amaral
4. Manuel Tilman
5. Lucia Maria B. F. Lobato
6. Jose Ramos Horta
7. Joao Viegas Carrascalao
8. Fernando Lasama de Araujo
Ba eleisaun parlamentar, neebe halao iha loron 30 Fulan-Juñu 2007, iha partidu politiku konkorente hamotuk sanulu-resin-neen. Maioria partidu politiku sira konkore individualmente ba eleisaun nee, ekseptu partidu politiku hat, neebe hakat ba eleisaun nee ho maneira halo koligasaun/aliansa. Nee mak hanesan Koligasaun ASDT-PSD no Aliansa KOTA-PPT.
Nudar parte husi prinsipiu transparansia no akuntabilidade nian, lei eleitoral (prezidensial, parlamentar) no regulamentu kampañe eleitoral rekere kandidatu sira, partidu no koligasaun partidaria sira atu hatama konta finansiamentu kampañe eleitoral nian ba CNE, atu orgaun supervizora eleitoral ida nee bele verifika no publika sai iha Jornal da Republica, nudar jornal ofisial estadu nian. Atu fasilita kandidatu sira, partidu politiku no koligasaun partidaria sira halo no hatoo sira nia relatoriu, no atu fasilita mos servisu komisaun nee nian iha prosesu verifikasaun ba relatoriu sira nee, CNE dezeña no prepara formulariu balu, no nee kompostu husi formulariu 1 too formulariu 5. CNE depois fahe formulariu sira nee, inklui mos ninia kopia elektronika, ba reprezentante kandidatu sira, reprezentante partidu no koligasaun partidaria sira. Aleinde nee, liu husi sorumotuk dala hirak ida ho sira, CNE fo mos esplikasaun kona-ba oin-sa atu bele preenxe formulariu sira nee ho informasaun sira mak relasionadu ho finansiamentu kampañe electoral nian.
Lei eleisaun prezidensial (No. 6/2006) hatur katak periodu kampañe eleisaun prezidensial sei halao durante loron sanulu-resin-lima; enkuantu ba eleisaun parlamentar, bazeia ba lei no. 7/2006, periodu kampañe dura loron tolu-nulu (fulan ida). Diferensa tempu kampañe nee implika mos ba durasaun periodu mak sei konsideradu legal ba gastus sira neebe tenki kobre iha relatoriu konta nian. Gastu ida atu konsidera legal ka la-legal depende ba loron gastu nee akontese, monu ka lae iha periodu legal nee. Natureza eleisaun rua mak halao la hanesan. Nunee mos ho durasaun periodu kampañe mak la hanesan. Ba eleisaun prezidensial (primeira volta) nian, informasaun sira mak tenki aprezenta iha relatóriu nee kobre periodu hahuu husi loron 8 Fulan-Fevereiru too loron 11 Fulan-Abril Tinan 2007. Maibe, ba kandidatu sira nain rua - Francisco Guterres Lu-Olo no Jose Ramos Horta -, nudar kandidatu sira mak hetan votu barak liu, neebe tenki konkore hikas ba segunda volta, periodu legal ba gastus kampañe electoral sei kobre too loron 11 Fulan-Maiu 2007; ba eleisaun parlamentar periodu legal nee kobre hahuu husi loron 11 Fulan-Abril too loron 2 Fulan-Jullu 2007.
Hafoin simu tiha relatoriu sira nee, CNE nia dever mak atu halo verifikasaun no observasaun ba informasaun sira tomak mak kontein iha relatóriu sira nee atu hodi haree sira nia akurasia, kompletu eh lae, diskrepansias no legalidade. Nee halo tuir eleisaun ida-idak ninian.
B. Baze Legal ba Aprezentasaun Konta Finansiamentu Kam-pañe Eleitoral
n Konstituisaun RDTL
Artigu 65.3, Konstituisaun RDTL nian, hatuur prinsipiu transparansia no fiskalizasaun kona-ba kontas eleitorais, aleinde prinsipiu sira hanesan liberdade ba propaganda eleitoral, igualdade oportunidade no tratamentu ba kandidaturas oi-oin, imparsialidade husi entidade publika sira hasoru kandidatu sira;
n Lei No. 3/2004 kona-ba Partidu Politiku;
Artigu 21 too 28 hatuur provizaun sira kona-ba finansiamentu partidu politiku sira nian no aprezentasaun kontas;
n Lei No. 7/2006, de 28 de Desembro, kona-ba Eleisaun Prezidensial;
Artigu 28, haktuir ba Konstituisaun RDTL, estipula katak kampañe eleitoral halao tuir prinsipiu sira, hanesan liberdade ba propaganda eleitoral, igualdade oportunidade no tratamentu ba kandidaturas oi-oin, imparsialidade husi entidade publika sira hasoru kandidatu sira, transparansia no fiskalizasaun kona-ba kontas eleitorais;
n Lei No. 6/2006, de 28 de Desembro, kona-ba Eleisaun Parlamentar;
Artigu 29, haktuir ba Konstituisaun RDTL, estipula katak kampañe eleitoral halao tuir prinsipiu sira, hanesan liberdade ba propaganda eleitoral, igualdade oportunidade no tratamentu ba kandidaturas oi-oin, imparsialidade husi entidade publika sira hasoru kandidatu sira, transparansia no fiskalizasaun kona-ba kontas eleitorais;
n Regulamentu Kampañe Eleitoral (STAE/III/2007);
Artigu 6, hanesan hatuur iha Konstituisaun no iha Lei Eleitoral sira, estipula katak kampañe eleitoral halao tuir prinsipiu sira, hanesan liberdade ba propaganda eleitoral, igualdade oportunidade no tratamentu ba kandidaturas oi-oin, imparsialidade husi entidade publika sira hasoru kandidatu sira, transparansia no fiskalizasaun kona-ba kontas eleitorais. Liu husi kapitulu VI, Regulamentu Kampañe Eleitoral amplika liu tan prinsipiu transparansia no fiskalizasaun kona-ba kontas eleitorais liu husi artigu hamotuk lima (artigu 30, 31, 32, 33, no 34).
A. Rezultadu Verifikasaun no Observasaun husi CNE
Haktuir ba baze legal sira iha leten, hafoin simu tiha relatoriu sira mak aprezenta husi kandidatu sira, partidu politiku no koligasaun partidaria sira, CNE halo verifikasan no observasaun ba informasaun tomak mak kontein iha relatoriu sira nia laran. Nee ho objetivu atu verifika se informasaun sira neebe mak kontein iha relatoriu sira nee los ona ka lae, kompletu ona ka lae, keta iha diskrepansia ruma, no iha ka lae legalidade gastus sira neebe mak iha. Tuir mai bele hare aspetu sira neebe mak sai nudar rezultadu verifikasaun no observasaun husi CNE.
1. Aprezentasaun Relatoriu
a. Ba Eleisaun Prezidensial
n Maioria husi kandidatu konkorente sira kumpri duni sira nia dever hodi hatama relatoriu finansiamentu kampañe electoral nian ba CNE hanesan rekere husi lei;
n Iha nee, CNE laos hare deit ba kestaun hatama ka la hatama relatóriu, maibe sei hare mos ba kumprimentu prazu legal hatama relatoriu nian. Tuir lei, kandidatu sira tenki hatama sira nia relatoriu iha tempu fulan ida nia laran, hafoin remata tiha eleisaun;
n Ba eleisaun prezidensial (primeira volta) nian, infor-masaun sira mak tenki aprezenta iha relatóriu nee kobre periodu hahuu husi loron 8 Fulan-Fevereiru too loron 11 Fulan-Abril Tinan 2007. Maibe, ba kandidatu sira nain rua - Francisco Guterres Lu-Olo no Jose Ramos Horta -, nudar kandidatu sira mak hetan votu barak liu, neebe tenki konkore hikas ba segunda volta, periodu legal ba gastus kampañe electoral sei kobre too loron 11 Fulan-Maiu 2007;
n Hafoin halo tiha ninia verifikasaun, CNE hare katak mai-oria husi relatoriu finansiamentu kampañe nian sira mak tama nee la kumpri tuir prazu (tempu) neebe mak lei hatuur. Kandidatu sira maioria, por ezemplu, foin hatama relatoriu ba CNE iha Fulan-Jullu, hafoin liu tiha fulan tolu resin husi eleisaun prezidensial primeira volta (9-04-07), ka hafoin liu tiha fulan rua resin husi eleisaun prezidensial segunda volta (09-05-07). Iha mos relatoriu ida, nee mai husi Kandidatu Lucia Maria B. F. Lobato, mak foin hatama ba CNE iha meadus Fulan-Dezembru 2007;
n Iha kandidatu nain ida (Sr. Jose Ramos Horta, neebe hetan votu maioria no ikus mai eleitu nudar Prezidente Repúblika) mak seidauk hatama ninia relatoriu too oras nee, maiske dala barak ona mak CNE, liu husi karta, telefones (husi Sekretariadu CNE no mos husi Prezidente CNE), karta elektronika, no kontaktus ho koordenador ekipa susesu kampañe kandidatu nee nian (Sr. Dionisio Babo) no ho pesoal apoiu administrativu Gabinete Prezidensial nian, hodi fo hanoin kona-ba dever atu hatama relatoriu nee.
b. Ba Eleisaun Parlamentar
n Maioria husi partidu politiku sira kumpri duni sira nia dever hodi hatama relatoriu finansiamentu kampañe eleitoral nian ba CNE iha prazu (tempu) mak lei hatuur, fulan ida hafoin remata tiha eleisaun. Maioria husi relatoriu sira nee CNE simu iha Fulan-Jullu nia rohan. Maibe, iha partidu ida (Partidu PSD) foin hatama ninia relatoriu iha loron tolu (3) Fulan-Janeiru Tinan 2008, hafoin CNE dala barak kontakta liu husi karta, via telefones, no kontaktus diretus, fo hanoin kona-ba dever nee.
2. Uzu husi Formuláriu CNE nian
n Atu fasilita kandidatu sira, partidu politiku no koligasaun partidaria sira hodi hatoo konta finansiamentu kampañe eleitoral nian, no atu fasilita mos orgaun fiskalizadora eleitoral nee ninia servisu verifikasaun informasaun kona-ba kestaun nee, CNE prepara no fahe formulariu hamotuk oin lima husi Lista 1 too Lista 5. Formatu ka estrutura lista ka formulariu sira nee dezeinvolve tuir ezizensia tipu informasaun sira neebe mak rekeridu no tenki inklui nudar materia konta finansiamentu kampañe eleitoral nian;
n Maibe, iha realidade, maioria husi relatoriu sira mak tama - husi kandidatu sira ba eleisaun prezidensial no husi partidu politiku sira ba eleisaun parlamentar - la uza lista ka formuláriu sira nebee maka CNE prepara no fahe tiha ona ba sira;
n Iha duni relatoriu balu uza formulariu sira nee, maibe la preenxe kompletu ho informasaun sira neebe mak rekeridu. Ida nee laos nudar violasaun ida hasoru provizaun legal ruma. Maibe, wainhira kandidatu no partidu ida-idak uza formatu nebee diferente, tuir ida-idak ninia modelu mak nee difikulta CNE ninia servisu atu revê informasaun sira mak hatur iha relatoriu sira nee no bele halakon tiha mos informasaun esensial sira nebee mak CNE presiza.
3. Relatóriu Koligasaun/Aliansa Partidaria sira nian
n Ba eleisaun parlamentar nee, konkore mos koligasaun partidraia ida (ASD-PSD) no aliansa prtidaria ida (KOTA-PPT);
n Ho razaun koligasaun/aliansa partidária sira nee simu fundu hamotuk husi Estado Timor-Leste liu husi Governu Konstitusional Daruak no Datoluk nian, no tamba ein jeral sira halao hamotuk mos aktividade kampañe eleitoral, entaun hein mos katak sira sei hatama relatoriu hamotuk kona-ba finansiamentu kampañe nian no ba gastus kampañe nian sira seluk;
n Maibe, iha realidade, koligasaun/aliansa partidaria kon-korente ba eleisaun parlamentar nee - ASDT-PSD no AD KOTA-PPT - la aprezenta relatoriu hamotuk. Sira halo no aprezenta relatoriu ida-idak no iha prazu la hanesan. Nee halo prosesu verifikasaun ba relatoriu sira nee sai mos difisil.
4. Deklarasaun Bankária
n Artigu 32 husi regulamentu STAE/III/2007 husu atu kandidatu sira, partidu no koligasaun sira tenki organiza no mos haketak konta ida ba kampañe eleitoral nian ba sira nia despejas no rendimentu hodi nunee bele sai posivel atu hatene tuir sira nia situasaun finanseira. Nee importante atu hodi hatene movimentu no pozisaun finanseira iha malakan (inisiu) no iha periodu kampañe nia rohan, no bele fasilita identifica karik iha fonte ilegal ruma ka karik akontese gastus mak halao liur husi periodu legal. Liur ka fora (husi lian portugues) iha nee bele entende nudar molok no bele mos hafoin ka liu husi periodu legal ba gastus kampañe nian;
n Kona-ba periodu legal nee, artigu 33 husi Regulamentu Kampañe Electoral STAE/III/2007 estipula katak hahu husi loron nebee publika loron ba eleisaun nian too liu tiha loron rua husi loron eleisaun nian. Ba eleisaun prezidensial (primeira volta) nian, informasaun sira mak tenki aprezenta iha relatóriu nee kobre periodu hahuu husi loron 8 Fulan-Fevereiru too loron 11 Fulan-Abril Tinan 2007. Maibe, ba kandidatu sira nain rua - Francisco Guterres Lu-Olo no Jose Ramos Horta -, nudar kandidatu sira mak hetan votu barak liu, neebe tenki konkore hikas ba segunda volta, periodu legal ba gastus kampañe electoral sei kobre too loron 11 Fulan-Maiu 2007; ba eleisaun parlamentar periodu legal nee kobre hahuu husi loron 11 Fulan-Abril too loron 2 Fulan-Jullu 2007. Gastus sira mak halao liur, tantu molok ka hafoin ka liu husi periodu sira nee sei konsideradu nudar gastus ilegais iha kontestu ida nee;
n Iha realidade, maioria husi kandidatu sira ba eleisaun prezidensial (primeira volta no segunda volta) no partidu politiku konkorente eleisaun parlamentar sira nebee mak hatama sira nia relatóriu finansiamentu la inklui sira nia deklarasaun bancaria, balu la inklui mos sira nia nota bankaria. Iha kandidatu no partidu politiku balu inklui deklarasaun bancaria, maibe ba deit osan subsidiu mak sira simu husi Estado Timor-Leste liu husi Governu Konstitusional Daruak no Datoluk. Iha nee la inklui kontribuisaun sira mak mai husi ema singular sira ka mai husi fonte seluk. Nee dificulta mos servisu verifikasaun CNE nian, atu bele hatene legalidade fonte kontribuisaun, aleinde legalidade ba gastu sira neebe akontese.
5. Gastus nebee sai husi Periodu Kampañe nian:
n Iha kandidatu no partidu politiku balu halo gastus liur, tantu molok no mos hafoin ka liu husi periodu legal. Relatóriu balu, bazeia ba data resibu sira neebe mak iha, hatudu iha gastus mak halao desde kedas fulan ka loron hirak ida molok Prezidente Republika decreta sai loron eleisaun prezidensial nian; relatóriu balu fali hatudu gastus mak akontese hafoin remata tiha periodu legal gastus nian tuir eleisaun ida-idak; ba eleisaun parlamentar, iha kazu hirak ida mak indika iha gastus mak akontese iha fin de primeira semana Fulan-Jullu nian no balu akontese iha Fulan-Agosto nia laran;
n Ba eleisaun prezidensial primeira volta nian, por ezemplu, Kandidatu Francisco Xavier do Amaral aprezenta resibu gastus ikus liu iha loron 12 Fulan-Abril 2007, loron tolú hafoin remata tiha eleisaun prezidensial; Kandidatu Avelino M. Coelho - Shalar Kosi F.F. aprezenta mos gastus mak halao liur husi periodu legal; iha invoice aluga kareta neebe halao iha loron 12 Fulan-Marsu no dura too loron primeiru (ida) Fulan-Maiu (sampai dengan 01/05/2007), semana tolú resin hafoin remata tiha eleisaun presidencial primeira volta). Kandidatu Manuel Tilman halo mos gastus fora husi periodu legal. Por ezemplu, iha gastus ho kuantia 640 USD akontese iha loron 2 Fulan-Fevereiru, loron nen molok Prezidente Republika publika sai loron eleisaun prezidensial nian. Iha mos nota/resibu (25) neebe hatudu katak Kandidatu Joao Viegas Carrascalão sei halao mos gastus ho kuantia 55 USD iha loron 13 Fulan-Abril, loron tolu hafoin remata tiha eleisaun prezidensial. Kandidatu Francisco Guterres Lu Olu, nee konkore hikas ba eleisaun segunda volta, sei halo gastus ba kombustivel iha fulan Juñu nia laran, hafoin eleisaun prezidencial primeira volta remata tiha liu fulan ida resin ka semana hirak ida hafoin remata tiha eleisaun segunda volta.
n Gastus ilegais halao mos husi partidu politiku sira. PNT, por ezemplu, halo gastus ikus liu iha loron 3 Fulan-Jullu, loron tolu hafoin remata tiha eleisaun parlamentar; Partidu PR halo mos despezas liur husi periudu legal (iha listas gastus nian identifikadu despezas neebe sei halo too loron 15 Fulan-Jullu); Fretilin halo mos gastus liu husi prazu legal; PDRT mos halo gastus liu husi periodu legal (iha lista no resibu neebe hatudu gastus mak akontese iha loron 27 de Julho); PST halo mos gastus liu husi periodu kampañe nian. Iha resibu aluga kareta nian ho indikasaun durasaun aluga ba loron hamotuk 76, hahuu husi loron 30 Fulan-Abril too loron 15 Fulan Juñu (sampai dengan 15/6/2007).
n Partidu PSD, neebe foin hatama ninia relatóriu iha loron 3 Fulan-Janeiru 2008, iha gastus ilegais - liúr, signifika molok ka liu husi periodu legal - barak liu, compara ho partidu sira seluk. Nee hare bazeia ba loron fatura gastus ida-idak ninian. Iha, por ezemplu, resibu sira datadu 3-07-07 ho kuantia 27.50 USD ba kombustivel (25 litros) husi Belak Fuel iha Maliana; Iha mos resibu datadu 15-08-07 ho kuantia 360.00 USD; iha resibu datadu 16-08-07 ho kuantia 2,600.00 USD; Iha resibu datadu 20-08- 2007 ho kuantia 115.00 USD; iha resibu datadu 17-08-07 ho kuantia 240.00 USD; iha resibu datadu 30-07-2007 ho kuantia 12.40 USD; iha resibu datadu 13-08-2007 ho kuantia 300.00 USD; iha resbiu datadu 10-07-07 ho kuantia 150.00; Iha resibu hamotuk 12 husi Distritu Liquica nian mak datadu 1-01-07 ho kuantia varia husi 50.00 USD too 150.00 USD.
6. Finansiamentu Governu nian no Relatóriu
n Rekezitu legal hatuur katak gastus hot-hotu durante periodu kampañe nian (prezidensial no parlamentar) sei sai nudar materia relatóriu ba CNE. Nee signifika katak konta nee laos kobre deit osan Estado Timor-Leste nian, nebee Governu Konstitusional Daruak no Datoluk subsidia ba aktividade kampañe kandidatu konkorente sira ba eleisaun prezidensial (ida simu 20,000.00 USD), no ba aktividade kampañe partidu polítiku sira (ida simu 30,000.00 USD) no koligasaun partidaria sira (ida simu 45,000.00 USD) ba eleisaun parlamentar;
n Maibe, iha relatóriu barak mak hatoo deit konta osan subsidiu husi Estado Timor-Leste (nudar rendimentu) nian nee, no dokumenta mos deit despejas/gastus sira nebee mak uza husi osan subsidiu ida nee;
n Relatoriu balu informa mos fonte finansiamentu husi parte seluk, aleinde subsidiu husi estadu nian, neebe hakerek iha parte rendimentu nian. Maibe, kontribuisaun husi parte seluk nee sira la hamosu iha dokumentu balansu nian, ekseptu gastus mai husi osan subsidiu nian;
n Relatoriu balu dokumenta mos UNDP nia apoiu jénerus (inkind supports) ba aktividade kampañe eleitoral husi kandidatu no partidu politiku sira ida-idak ho valor 10,000.00 USD no 500.00 USD ba kartaun prepagu, maibe la hatudu fundus kandidatu ka partidu nian nebee uza tiha ona. Kandidatu balu aprezenta informasaun kona-ba apoiu jeneru UNDP nian ho kuantia boot liu, kompara ho apoiu hanesan neebe UNDP fo ba kandidatu sira seluk. Kandidatu Francisco Guterres - Lu-Olo, por ezemplu, iha ninia relatoriu aprezenta informasaun, hanesan kontein iha Lista 2, kona-ba apoiu jeneru husi UNDP ho kuantia 10,575.00 USD. Karik nee akontese duni mak hamosu desigualdade tratamentu, kestaun ida ke UNDP presiza asume responsabilidade.
n Relatóriu balu indika katak fundu mai husi subsidiu Estado Timor-Leste nian la gasta hotu, maibe sei iha balansu (surplus). Katak osan mak sira simu husi estado sira la konsege gasta hotu. Maiske ninia numeru (kuantia) kiik, la boot, nee hamosu pregunta kona-ba oin-sa atu halo ho osan nee. Serake sira tenki hatama hikas osan nee ba estadu, ka oin-sa? Karik sira la hatama oin-sa? Lei eleisaun nian sira ka regulamentu electoral sira la prevê situasaun hanesan nee. Tamba kaer deit ba osan subsidiu husi estadu, iha relatoriu balu fali aprezenta balansu neebe hatudu katak gastus ba kampañe eleitoral sai boot liu husi total montante fundu mak subsidia husi Estado Timor-Leste. Hodi liafuan seluk, sira aprezenta balansu ho informasaun defisit;
n Iha kandidatu no partidu balu simu apoiu finanseiru husi militante no simpatizante sira ba aktividade kampañe eleitoral. Kona-ba nee, iha balu mak hateten sai iha sira nia relatoriu, maibe balu fali la aprezenta informasaun hanesan nee. Ba sira mak aprezenta iha relatoriu, sira hatuur finanseiru sira nee iha balansu nudar defisit ka nudar emprestimu.
7. Doasaun husi Rai-liur
n Iha kandidatu no partidu balu simu apoiu finanseiru husi rai liur ba aktividade kampañe eleitoral. Iha balu mak hateten sai iha sira nia relatoriu. PUN, neebe simu kontribuisaun finanseira husi PDC Italia ho kuantia 16,278.03 USD no Kandidatu Joao Carrascalao, neebe simu husi Australia osan ho kuantia 3,500.00 USD, aprezenta iha sira ida-idak ninia relatoriu;
n Tuir vizaun legal sira neebe mak CNE hetan, katak doador sira neebe mak fo apoiu finanseiru nee laos orgaun korporativu estrajeiru nian ida, hanesan deskreve iha regulamentu STAE/II/2007 Artigu 31 (g).
8. Diskrepânsias/Inkonsistênsias Númerikas
n Iha relatoriu balu, tantu husi kandidatu sira nunee mos husi partidu politiku no koligasaun partidaria sira, aprezenta diskrepânsias/inkonsistênsias númerikas. Iha kazu, por ezemplu, total despejas nebee hamosu iha lista kompilasaun nian la han malu ho total despejas mak iha bazeia ba soma husi resibus gastus tomak mak aprezenta iha relatoriu. Partidu UDT nia kazu, por ezemplu, total gastus bazeia ba resibus sira mak tama sai boot liu husi total gastus mak fo sai iha balansu rendimentus no despejas (iha balansu rendimentus no gastus hakerek 46,500.00 USD, maibe total gastus bazeia ba resibus iha 46,499.95 USD;