OE-SILO-Sekretariu Estadu Terras Propriedades (SETP) hala’o senseblizasaun ba komunidade sira kona-ba lei rai nian iha suku Bobometo, Sub-Distritu Oe-silo Distritu Oecusse.

Iha Senseblizasaun ne’ebé hala’o iha loron 25 fulan-Marsu 2014 ne’e, SETP, Jaime Xavier Lopes husu ba komunidade sira atu labele fa’an rai ba ema estranjeiru, tanba iha artigu 54 konstituisaun RDTL alinea haat hateten momoos katak, ema estranjeiru laiha direitu ba rai pedasuk ida iha Timor-Leste.

Iha senseblizasaun ne’ebé hetan partisipasaun masimu hosi komuidade, inklui mós Seguransa, Adiministradór Sub-Distritu, Xefe Suku no Xefe Aldeia sira ne’e SETP fó hanoin ba komunidade sira atu labele fa’an rai, tanba fa’an rai hanesan mós fa’an oan sira nia futuru, nune’e mós bainhira fa’an rai sei halo di’ak ba ema ne’ebé maka sosa no ida ne’ebé fa’an ikus mai sei arepende.

Jaime hateten, ba ema estranjeiru sira ne’ebé maka ho sira nia sidadania hosi nasaun seluk bainhira mai fa’an rai iha Timor-Leste husu ba diretur distritu sira atu bele fó notifikasaun ba sira ne’ebé maka fa’an no sira ne’ebé maka sosa hodi nune’e bele regulariza no bele selu arrendamentu ba estadu.

Durante senseblizasaun SETP husu ba komuidade sira hodi bele fo sira nia partisipasaun masimu ba iha programa ne’ebé maka realiza iha sira nia fatin. Tanba tuir nia rai importante ba ema ida-idak nia moris nune’e mós atu halo buat rum aka dezenvolvimentu ruma halo iha rai nia leten.

Iha binan ne’e nia mos esplika ba komunidade sira kona-ba artigu 54 konstituisaun RDTL, neebe iha seksaun dahuluk nian hateten, ema hotu iha dieitu ba rai pedasuk ida, nunee mos iha sesaun daruak nain hateten rai nia funsaun sosial, datoluk nian hateten, bainhira estadu presiza rai ruma hodi halo dezenvolvimentu ruma ba intrese komun sei fo kompenizasaun, nune’e iha artigu nee mensiona mos kona-ba ema estranjeiru laiha direitu ba rai pedasuk ida iha Timór-Leste.

Artigu ne’e mosu hodi ema bandu ema ka komunidade sira atu labele halo okupasaun ilegál ba ema seluk nia rai no nia sasan, nunee lei ne’e mos bandu ema hodi labele halo sala. Lei ne’e diak liu ba komunidade tomak iha teritoriu Timór-Leste.

Iha biban ne’e Administradór Sub Distritu Oe-Silo Alberto Punef hateten, nia parte kontente ho prezensa SETP nian tanba bele esplika lei rai nian nune’e komunidade sira bele hatene ida ne’ebé maka sira bele iha direitu hodi sai nain no ida ne’ebé maka sira la iha direitu.

Hanesan komunidade Domingos Cuse husu ba SETP kona-ba prosesu atu sai na’in ba rai ne’e oinsa, nune’e mós ba komunidade sira ne’ebé okupa rai estadu hodi selu arrendamentu ba estadu to’o tinan hira maka bele sai nain ba rai sira ne’e.