Ministra da Justiça Timor-Leste hato’o Diskursu Prágmatíco iha Símposiu Jurídico Internacional Macau Forum

Macau ,- Iha loron datoluk Sra. Ministra da Justiça Timor-Leste, Dra. Maria Ângela Carrascalão, nia vizita trabalho iha Região Administrativa Especial de Macau (RAEM), 13 dezembro 2017, maka hato’o diskursu prágmatíco iha Símposiu Jurídico Internacional de Macau para a Promoção da Cooperação Comercial e Económicas entre a China e os Países Lusófonos. Símposiu ida ne’e loke direitamente husi Diretor Asunto Legal Governo China nian, Dr. Liu Dexue no Secretária-Geral FORUM MACAU Dra. Xu Yingzhen no hetan partisipasaun husi reprezentasaun estadu membru CPLP nian sira, emprezariu chineza sira, civitas akademika sira nomos publiku balun.
Iha nia intervensaun, Sra. Ministra Carrascalão koalia konaba situasuan Timor-Leste hanesan nasaun foun no ki’ik iha mundu, ne’ebe nakloke ba investidor estranjeiru sira atu bela ba halo negosiu no komersiu iha Timor-Leste. Atu garante investimentu sira, agora dadaun Timor-Leste halo hela reforma iha setor fiscal nomos harmonizasaun ba lei komersiu sira nian. Timor-Leste mos iha ona Lei konaba na’in ba rai, ne’be tuir lei ne’e, sei kria mos Komisaun Nasional ba Rai, ne’ebe nia funsaun atu hanesan arbitrajem. Hanesan nasaun ida foun, Timor-Leste iha prinsipiu ida katak “neneik mais bebeik” ne’e atu hatudu katak, dezenvolvimentu tomak iha Timor-Leste la’o duni, maibe tuir kapasidade Timor-oan nia duni no la para.
Alemde kestaun hirak ne’e, Sra. Ministra aborda mos konaba Timor-Leste nia partisipasaun iha mundu internasional ne’ebe bazeia ba artigo 9 Konstituisaun RDTL, relasiona ho koopersaun internasional iha komersiu mundu nian ne’e. Tamba ho Macau ne’ebe sai sentru arbitrajem ba nasaun Lusófonos nian ho China, ida ne’e iha vantajem bot ba Timor mos hanesan nasaun ida ne’ebe hamutuk ho China no Macau iha rejiaun Asia no koalia lian Portuges.
Relasaun Timor-Leste ho China ne’e hatudu ona iha kedas tempu uluk nian ne’ebe, China halo negosiu ho Timor oan liu husi “uma faixa, uma routa” nomos apoio ba dezenvolvimentu Timor nian hafoin ukun an tiha. Timor-Leste ho China mos asina tiha akordu entendimentu ba nasaun rua ne’e nian konaba relasaun komersial ne’e. Tuir dadus to’o ohin loron, seidauk iha disputa husi parte komersial entre China no Timor-Leste ne’ebe lori ba rezolve iha sentru arbitrajem ne’e. Ida ne’e hatudu katak iha duni entendimentu ida diak entre nasaun rua nian.
Atividade ida ne’e, mak hanesan atividade ikus Sra. Ministra da Justiça nian, durante servisu loron 3 iha Macau.

Honorio Santos
Gabinete Ministra Justisa
Media Officer