Ministeriu Justisa halo programa Divulgasaun iha Distritu Manufahi, Ainaro, Covalima no Bobonaro

Ministériu Justisa liu hosi Direcção Nacional dos Direitos Humanos e de Cidadania (DNDHC) iha responsabilidade bo’ot atu dezenvolve polítika Ordenamentu Jurídica Timor-Leste nian rasik, liu hosi programa kampaña informasaun hanesan : Divulgasaun Leis, justisa no Direitus Umanus iha Timor-Leste tomak. Kna’ar ida ne’e kompete bá Departamentu Relações Públicas, Documentação e Divulgação, iha Direcção Nacional dos Direitos Humanos ë Ciaddania (DNDHC) atu haklaken informasaun sira ne’e bá sidadaun tomak kona-bá justisa no lei oi-oin ne’ebé maka vigora iha nasaun Timor-Leste. Prgorama divulgasaun haleo distritus iha distritu Manufahi, Ainaro, Covalima no Bobonaro hahu iha 21 Novembru toó 30 Novembru 2010. Programa hanesan halao ona iha distritu Oe-Cusse, Lautem, Baucau no Manatuto iha fulan Outobru 2010.

Programa kampaña informasaun ne’e halao tamba haré bá kondisoens no situasaun real agora iha Timor-Leste, importante tebes atu dezenvolve Programa kona-ba Divulgasaun leis, justisa no direitus umanus tuir politiku ministériu justisa ba tinan 2010 hanesan tinan Lori Justisa To’o ba Povo. Implementasaun polítika direitus sidadania nian ho alvu atu haforsa ita-nia estadu ba direitu demokrátiku iha Timor-Leste, hodi nune’e bele fasilita ita-nia komunidades sira liu hosi sira nia partisipasaun no kontribuisaun hotu-hotu hodi hadiá ita-nia sistema lei no justisa iha Timor-Leste. Justifikasaun hatudu katak, wainhira la hala’o programa divulgasaun sira ne’e, maka komunidade sira la hatene kona ba progresu do dezenvolvementu leis, justica no direitu humanos iha Timor Leste, hodi nune komunidades hatene oinsa atu hetan asesu kona-bá lei, justisa no direitus umanus ne’ebé maka la’o dadaun iha nasaun ne’e, tamba la hatene informasaun hirak ne’e mak dala barak bele hamosu fila fali hahalok kontra leis iha vida moris loro-loron nian.

Iha fatin hanesan Vise Ministru Justisa, Dr. Ivo Jorge Valente hateten,” Ministériu Justisa liu hosi diresaun DNDHC iha programa halao divulgasaun ka sosializasaun ba leis sira ne’ebé ezistente iha informasaun ba publiku kona-ba plano informasaun leis sira ne’ebé kompetense ba iha ministeriu justisa atu implementa hahu iha fulan Outobru to’o Novembru 2010. Direcção Nacional dos Direitos Humanos ë Ciaddania (DNDHC) halo koordenasaun diak ho diresaun sira seluk iha ambito Ministériu Justisa hodi halao divulgasaun ba dala uluk iha Oe-Cusse ba daruak iha Lospalos- Lautem, Laga-Baucau no Vemasse-Baucau no Laleia- Manatuto iha Outobru nia laran no fulan Novembru hahu iha sub-distritu Same Manufahi, sub-distritu Hato-Udo distritu Ainaro, sub-distritu Tilomar distritu Covalima no sub-distritu Bobonaro distritu Bobonaro. Programa divulgasaun hirak ne’e akompaña rasik hosi hau (Vise Ministru Justisa) hodi divulga ka informa leis ba komunidades tomak, liu hosi fahe brosuras kona-ba Lei violensia Domestika no Billette Identedade (BI) ba komunidades iha distritu ne’ebé halo divulgasaun ba.”

Tuir observasaun hakerek nain katak iha nesesidade atu hala’o programa divulgasaun leis, justisa no direitus umanus bá iha nível Sub-Distritos, sukus no aldeias sira iha territóriu tomak. Programa divulgasau ne’e presiza hala’o to’o iha nível sub- Distrito sira ne’ebé la hetan asesu ba informasaun kona-ba dezemvolvementu justisa, leis no direitus umanus. tamba ne’e maka iha tinan fiskal 2010 Direcção Nacional dos Direitos Humanos e de Cidadania (DNDHC) realiza mehi politika Ministériu Justisa maka programa kampaña divulgasaun leis, justisa no direitos humanos to’o nível sub-distritos iha territóriu Timor-Leste tomak. Iha divulgasaun ne’e hosi ministériu justisa fahe mós informasaun balun ba komunidades iha distritu refere liu hosi brosuras kona-ba Lei violensia domestika no Billette Indentidades ba komunidades hodi bele iha kuñesementu kona-ba kartaun ne’e. Tuir Director Direcção Nacional Registo Notariado (DNRN), Mario Ximenes esplika katak ,”kartaun Billette Identidade to’o oras ne’e sei fo liu perioridades ba PNTL, F-FDTL, Membrus Governo no funsiunariu publiku sira, maibe iha tinan fiskal 2011 sei fo mós oportunidade ba komunidades hotu iha Timor-Leste liu hosi distritu ida-idak.”

Programa ne’e hahu hosi loron 22 Novemvru to’o 29 Novembru 2010. Programa divulgasaun nu’udar programa konjuntu entre diresaun relevantes iha ministériu Justisa hanesan DNDHC, Direcáo Nacionál Assessoria Jurídica e Legislacão (DNAJL), Direcão Nacionál Registo Notariado (DNRN), Direcão Nacional Terras e Propriedade Serviso Cadastrais (DNTPSC), no programa konjuntu ne’e lidera rasik hosi Vise Ministru da Justisa, Dr. Ivo Jorge Valente.

Tuir plano ne’ebé DNDHC planea iha programa konjuntu ida ne’e durante ano 2010 inklui mós Autoridades Tribunais sira hodi haklaken infomasaun sira kona ba lalok tribunais sira ne’ebe existe ona iha Juridiksaun tribunal nian iha Timor Leste mak hanesan Procuradór, Juiz no Defensór Públika sira. Alvu ba programa divulgasaun maka autoridades lokais hanesan administradór sub-distritu, xefe suku, xefe aldeia, konsellu suku no komunidades. Divulgasaun kada distritu ho ninia total partisipantes maksimal ema nain 250 to’o 400.



João Mp. da Costa
Responsabel programa divulgasaun