SEKRETÁRIU Estadu Terras i Prioridades (SETP) Jaime Xavier Lopes, iha loron Segunda 3 fulan-Dezembru no Loron 4 fulan-Dezembru 2012 foin lalais ne’e hala’o enkontru komunitaria ho komunidade sira iha distritu Manatuto no Distritu Ainaro antes atu foti dadus ba rai hodi halo publiksaun mapa ba daruak nian iha distritu sira refere.

Iha Lansamentu ba daruak kona-ba kontinuasaun levantamentu dadus ba rai nian ne’ebé hala’o iha Distritu Manatuto no Distritu Ainaro ne’e bé hetan partisipasaun masimu hosi lider Komunitária no Komunidade sira ne’e Sektretáriu Estadu das Terras e Propriedade husu ba lider komunitária ho komunidade sira hodi bele fó-apoiu ba ekipa tékniku sukat rai nian sira hodi bele foti dadus ho lolós.

Ekontru komunitaria ne’ebé hala’o hosi SETP ne’e ho ninia objetivu atu fahe informasaun ba komunidade sira kona-ba prosesu foti dadus ba rai iha area kolesaun sira ne’ebé ekipa tékniku sira determina ona.

‘’Ho enkontru ho komunidade sira ne’e mak oinsa ita bele fahe ona informsaun ba sira kona ba prosesu foti dadus ne’e, ne’e duni hau husu ba komunidade sira, bainhira ekipa sira atu tun ba foti dadaus tenki fó deklarasaun loloos,’’ dehan Jaime, iha nia liafuan badak, bainhira hala’o enkontru komunitária ho komunidade sira, iha salaun Administrasaun Distritu Manatutu.

Jaime mós prekupa tebes, ho problema rai ne’ebé durante ne’e komunidade sira hasoru tanba duarnte ne’e seidauk iha baze legál ida hodi bele rezolve sira nia problema kona-ba rai, ne’e duni nia husu ba komunidade sira atu bele fó sira nia apoiu tomak ba lei rai nian ne’ebé eis Prezidenti Veto tiha ne’e atu bele deskte lalais iha Parlamentu Nasional.

Jaime hateten bainhira ekipa tékniku sira ba sukat rai, maka na’in la iha, ema seluk labele ba hamrík arbiru tanba tenki hein na’in mak foin bele sukat, atu nune’e iha ikus mai labele mosu disputa.

Nia informa mós katak, liu hosi foti dadus ne’e maka aban-bainrua sei sai hanesa baze legál ida nune’e bainhira lei rai sai, bele simu fali sertifikadu na’in ba rai loloos ona, no ema timoroan hotu-hotu iha direitu atu hetan rai pedasuk ida.

Maibé tuir SETP Jaime, Iha konstituisaun RDTL artigu 54 haten katak, sidadaun hotu-hotu iha direitu atu hela iha rai pedasuk ida nia leten no iha artigu ne’e mós hakerek la’ós atu okupa ema seluk nia rai arbiru.

Iha fatin hanesan Administradór Manatuto Aleixo Soares hatete, programa foti dadus ba rai ne’e importante tebes atu nune’e komunidade bele hatene loloos baliza rai, tanba hosi foti dadus ne’e mak aban-bainrua bele hatene loloos se maka atu sai na’in ba rai.

Ne’e duni komunidade sira hotu tenki kopera ho ekipa foti dadus hodi bele la’o ho di’ak no labele mosu problema, tanba foti dadus ne’e uluk hanesan projetu ida, maibé agora hanesan programa ida ne’ebé mak hala’o fali hosi governu liu husi SETP, Nia haten.

Iha fatin hanesan Diretór hosi Diresaun Terras Propriedade no Servisu Kadastrais (DTPSC) Distritu Manatutu Miguel Soares informa mós relatóriu kona-ba foti dadus ba rai nian ne’ebé sei halo iha areakolesaun hirak ne’ebé ekipa tékniku sira determina ona.

Iha sorin seIuk sektretáriu Estadu Terras Propriedade, Jaime Xavier Lopes parisipa Eknkontru komunitária ho komunidade sira iha sede suku Ainaro Distritu Ainaro nian nia husu ba komunidade sira atu bele fó sira nia kontribuisaun ba ekipa foti dadus sira, nune’e bele halo fasil liutan kona-ba foti dadus.

Nia mós husu ba komunidade sira atu bele fo deklarasaun ne’ebé loloos no labele atu fó deklarasaun ne’ebé sala no bosok. Taba tuir lei deklarasaun falsu ne’e krime.

Nia hateten, dezenvolve nasaun ida presiza harii dezenvolvimentu ne’e iha rai nia leten, la iha dezenvolvimentu ida ne’ebé harii iha tasi leten no loron leten. Nune’e nia mos husu ba komunidade sira atu labele faan rai arbiru, bainhira faan rai arbiru sei estraga futuru rasik.

Iha sorin seluk Adinistradór distritu Ainaro Manuel Ramos Pinto husu ba komunidade sira atu labele taka dalan ba estadu hodi harii dezenvolvimentu iha Distritu Ainaro, bainhira komunidade sira impede dezenvolvimentu iha distritu laran sei la la’o.

Nia mos husu ba ainaro oan sira ne’ebé maka iha Dili atu konsideira lider komunitaria sira ne’ebé maka iha distritu.*