MINISTRU JUSTISA HATO'O DISKURSU IHA SERIMONIA LANSAMENTU BALKAUN UNIKA IHA MUNISIPIU BAUKAU
BAUKAU,MJ- Sesta-feira 24 Janeiru 2025 Sua-Eselénsia Ministru Justisa, Dr. Sérgio de Jesus Fernandes da Costa Hornai hakarak lori naran Ministériu Justisa fó parabens ba Sua-Eselénsia Prezidente Autóridade Munisípal Baukau, Veneranda Eurico Marques Lemos Martins ne’ebé halo koordenasaun makaas ho hamutuk ho Sua-Eselénsia Ministru Administrasaun Estatal, Tomas do Rosário Cabral, hodi bele atensaun kona-bá polítika desentralizasaun no poder lokál, iha Munisípiu Baukau no mós espesiálmente ba rai doben Timor-Leste, serimónia lansamentu ba Balkaun Unika, iha Vila-Nova, Munisípiu Baukau.
Ohin Prezidente Autóridade Munisípal Baukau, Veneranda Eurico Marques Lemos Martins hato’o tiha ona, hanoin balun kona-bá relasiona ho dezenvolvimentu sistema ID Únika ka sistema Balkaun Unika.
Objetivu prinsipál hakarak lori Administrasaun Estadu besik liu bá komunidade no dala-ida tán agradese ba UNDP sai parseiru ida ne’ebé di’ak hodi buka hatene oinsa maka bele introduz polítika, iha governu sentral polítika administrasaun públika estadu besik ba komunidade sira.
Ministériu justisa konsiente ho programa ida ne’e, Ministériu Justisa tenta atu buka hatene halo mapeamentu, alargamentu servisu Diresaun Jerál servisu Rejistu no Notariadu hodi bele besik liu komunidade sira, presta servisu ida ho kualidade mais celere, hodi fó satisfasaun ba sidadaun no populasaun sira.
Realmente ho baze polítika ida ne’e duni, Nonu Governu Konstitusionál halo artikulasaun, tenta buka komprende didi’ak politika governu da-sia, iha setór Justisa hodi halo reforsu makaas ba iha sistema dizitalizasaun ka sistema eletronika, oinsa maka atu bele estabelese sistema balkaun Unika ne’ebé Sua-Eselénsia Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão halo tiha ona lansamentu dahuluk iha Minisípiu Manatutu iha fulan Maiu 2024.
“Ohin ita hamutuk halo tan alargamentu ida, hodi bolu Ministériu Justisa bele kontribui makaas liu tan ba iha Munisipiu sira, lori atendimentu ba iha rejistu, pasaporte, Billete Identidade, Sertidaun RDTL, Gia de Obitu no mós dumentu ofisiál sira seluk ne’ebé estadu nian hakat besik ba Komunidade sira, tantu komunidade jeral no mós setor Emprezarial sira mais celere hetan dukumentu ida oinsa sira bele hala’o atividade iha interasaun ba sira nia atividade servisu sira.
Ministru Justisa hakarak agradese mós ba Instituisaun sira importante sira hanesan TIC, iha Ministériu Transporte no Komunikasaun ne’ebé halo servisu makaas hodi bele asegura lezitimidade no mós legalidade ba sistema ida ne’e ninian. Ita boot sira hatene di’ak katak, bainhira ita komesa hakat mós nia konstrajiamentu ka problema sira, oinsa ita atu garantia siguransa hodi baze dadus sira konsolidadu.
Ha’u hakarak hateten katak, ho akordu Interministérial, entre Ministériu Justisa ho Ministériu Administrasaun Estatal, iha kontratu ida ne’ebé atu halo, ida-idak iha responsabilidade hodi bele asegura sistema sira kona-ba iha pasaporte, labele pasa maibé hamutuk iha Balkaun Unika hanesan ohin Prezidente Autóridade Munisípal Baukau, Veneranda Eurico Marques Lemos Martins hateten “One stop Shop” hodi bele hakbesik liu ba komunidade bele presta servisu ida ho lalais liu.
Ministériu Justisa komprometidu lori tiha ona tribunais sira mai iha ne’e, Prokurador sira, Defensor publiku sira mai iha munisipiu Baukau. Sei halo tan alargamentu ba iha mapeamentu judisiál ninian liu-liu tribunais iha segundu instansia hodi bele hare ba servisu sira iha adminsitrasaun Justisa iha governasaun ida ne’e.
Ministériu Justisa komprometidu hodi bele hare asuntu hamutuk ho Prezidente Autóridade Munisípal Baukau, ho parseiru sira hanesan neste momentu UNDP hodi halo espande liu tan programa sira ne’ebé iha relasionamentu ba iha servisu Ministériu Justisa no mós ba iha Governu sentral mai iha ne’e.
Obrigadu ba iha sua-eselénsia Ministru Administrasaun Estatal ba vizaun ne’ebé maka nu’udar Ministru Justisa bele halo akordu ida, atu espande tan la’os iha Baukau de’it maibé mós iha Munisipiu Viqueque, Lautem no iha provabilidade bele espande to’o iha Postu sira maibé espande neneik ba neneik.
Lori Minsitériu Justisa husu obrigadu ba Prezidente Autóridade Munisípal Baukau, Veneranda Eurico Marques Lemos Martins, UNDP no mós stakeholder sira hotu ida ne’e ita hotu nian, Aproveita hodi bele tau matan ba uma ida ne’e hodi bele halo prestasaun ida ho kualidade ba rai doben timor leste.
Sua-Eselénsia Ministru Justisa Molok hato’o diskursu hato’o respeitu ba Sua-Eselénsia Ministru Administrasaun Estatal, Tomás do Rosário Cabral, Sua-Eselénisa deputadu Franscisco da Costa, Parlamentu Nasionál, Sua-Eselénisa Vise-Ministru Fortalesimentu Institusionál, Dr. Paulo Remédios, Prezidente Autóridade Munisípal Baukau, Veneranda Eurico Marques Lemos Martins, Prezidente Autoridade Munisípiu Lautem, Mélio de Jesus, Prezidente Autoridade Munisípiu Viqueque, Franscisco Simões de Gonzaga Soares, Sua-Eselénsia reprezentante Nasoéns Unidas iha Timor-Leste no mós señor embaixador Uniaun Europeia iha Timor-Leste, reprezentante UNDP.
Nune’e mós kolega sira ne’ebé reprezenta Instituisaun sira iha nivel nasional no mós Munisípiu, Espesialmente ba Komandante PNTL distrital Baukau, Komandante FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste, Veteranu sira, Postu Administrador sira, Xefe suku sira, Partidu Politiku sira, Organizasoens Noun Govermental sira hotu hau nia respeitu no bondia ba ita hotu.