PERFIL MINISTRU JUSTISA


Ministru Justisa Dr. Tiago Amaral Sarmento nu’udar oan husi Katekista João Augosto Sarmento no Sra. Recardinha Amaral Sarmento, moris iha Fahiberek Viqueque (Uma Ua'in Kraik) iha loron 19 fulan Novembru 1974, jerasaun hosi Uma Lisan Mane-Uain Makde'an WEHALI-KLAK WEKEKE, no jerasaun hosi Uma Lisan LIACIDI Kaimaliria Uatulari (Beremeta). Nu’udar oan ba daruak husi maun alin nain lima (5), Téofilo Amaral Sarmento, Tome Amaral Sarmento, Tadeu Amaral Sarmento no Remendancia Amaral Sarmento (Matebian).


Tiago Amaral Sarmento, ne'ebé mós hanesan Mate-restu 12 Novembru (masakre Santa Cruz), kaben ho ninia espoza Sra. Lourdes Lay, ho profisaun hanesan dona de casa (remata universitário UNDIKNAS Bali, Ekonomia) no Iha oan nain hat, hanesan tuir mai: Régio Claret Rocha Sarmento, Remendencio Valder Sarmento, Livnio Isser Sarmento no oan feto Crishia Lay Amaral Sarmento (4).


Tiago Amaral Sarmento, hahú no remata ninia ensinu baziku no ensinu pre-sekundaria SDN 01 iha Viqueque, SMPK Sta. Maria Goreti Viqueque. Hafoin kontinua ninia Ensinu Sekundaria iha SMA Kolese Santo Yoseph (1994) no iha tinan hanesan hala'o estudu mós iha Seminário Nossa Senhora do Rosário de Fátima, iha Lahane-oriental (1991-1996) Dili, no kontinua ninia estudu Direitu iha ‘Universitas Pendidikan Nasional’ (UNDIKNAS) Denpasar Bali (remata iha 2002).


Antes ba kontinua ninia estudu iha Universitas Pendidikan Nasionál’ (UNDIKNAS) Denpasar Bali, iha tinan 1995-1996 hala’o estájiu Seminário iha Colégio de São Luis Gonzaga iha Ainaro hodi prepara alunos sira atu tama ba Seminário menor.


Bainhira sei iha nível universitáriu Denpasar Bali, hahu ona fó assistensia legal ba kazu hirak ne’ebé relasiona ho disputa rai nian, ne’ebé koordena husi ninia fakuldade de direitu. Iha tinan 1997-1999 sai hanesan Sekretáriu Jerál IMPETTU Bali, no iha tinan 1999 hanesan Porta Voz ba Estudante Timor oan iha Bali ne’ebé hala’o kampaña ba apoiu ‘haketak-an husi Indonesia’’.
Iha fulan Novembru tinan 1999 to’o 2001 hanesan interpretador iha distritu Viqueque, servisu hamutuk ho United Nations Military Observers (UNMO-UNAMET,UNTAET).


Iha tinan 2003 hahu hala’o kna’ar hanesan advogadu nomós peskizador legal ba asuntu hirak ne’ebé relasiona ho estabelisimentu sistema justisa iha Republika Demokratika Timor-Leste, hakerek relatóriu konaba kazu krimi grave ne’ebé altura ne’eba prosesa iha Tribunal Painel Espesial ba Kazu Krimi Grave (SPSC-Dili Timor-Leste), nomós Tribunal Ad Hoc Jakarta.


Knar hirak ne’e hala’o iha úniku Organizasaun JSMP iha Timor-Leste ne’ebé halo peskija legal nomós monitorizasaun ba asuntus Tribunais, liu-husi organizasaun ida ne’e, hakerek no produs relatóriu lubuk ida kona-ba asuntu direitus humanus nomós justisa iha Timor-Leste. Relatóriu hirak ne’e ikus mai sai hanesan rekomendasaun importante hodi hari nomós dezemvolve sistema judisiáriu iha Timor-Leste ho dignu tuir Leis.

  • Iha tinan 2005-2008 hanesan Sekretáriu Jeral ba ‘Assosiacão dos Advogados Timor-Leste (AATL)’, hafoin
  • Iha tinan 2004-2007 sai hanesan Diretur Executivu JSMP ne’ebé servisu iha área justisa no direitus humanus nian.
  • Iha tinan 2005 tuir formasaun konaba oin nusa hakerek leis bazeia ba teoria ROCCIPI ne’ebé organiza husi Universidade São Francisco (USA).
  • Iha tinan 2007-2009 sai hanesan Assesor Jurídiku nomós Law program Maneger iha The Asia Foundation ne’ebé responsável ba instituisaun legal hirak ne’ebé fó asistensia ‘pro bono’ ba kazus krimi, kazus civil, nomós disputa rai iha Timor-Leste (Advogado Privado sira).
  • Iha tinan 2009-2010 hanesan Assessor Jurídiku (nasional) iha Gabinete Special Representative of Secretary General (SRSG) UNMIT).
  • Iha tinan 2010-Maio 2012 hanesan Assessor Jurídiku iha Gabinete Secretario de Estado da Defesa (Ministério da Defesa e da Segurança).
  • Iha tinan 2012-2017 hanesan Koordenador nomós Assessor ba asuntu Jurídiku ho Konstitusionais iha Gabinete Assuntos Jurídicos e Constitucionais Presidencia da República Democrática de Timor-Leste, no simu MEDALHA MÉRITO husi Prezidente da-Repúblika ba knár Assesor Jurídiku.
    Esperiensia hanesan Assesor Jurídiku kuaze tinan Sanolu Resin Lima ba instituisasun Estadu RDTL hanesan; Prezidênsia da-Repúblika, Governu Timor-Leste, Bancada Parlamentar, Nasões Unidas, Doadores Internasionais, nomós Organizasaun sira ne’ebé hala’o knar iha área Justisa.
  • Iha tinan 2017-2018 hanesan Assesor Jurídiku ba Bankada Partidu Libertasaun Popular, iha Parlamentu Nasional Timor-Leste.
  • Kontinua iha 2018-2022 nu’udar Assesor Jurídiku ba Ministru Justisa sesante, Dr. Manuel Cárceres da Costa, no hetan mós nomeiasaun hodi asumi kargu nu’udar vogal efetivu ba Konsellu Superiór Majistratura Judisiál durante tinan 4 (2020-2024).



Knar Seluk

  • Membru ba Konsellu Superior Defensória Públika, designada husi PARLAMENTU NASIONAL Timor-Leste (vogal) 2011-2014;
  • Membru ba Konsellu Superior Ministériu Públiku, designada husi Presidente da República (vogal) 2013-2018;
  • Vogal ba Konsellu Superior Majistratura Judisial 2020 ate a data;
  • Membru efetivu kona-ba negosiasaun, no implementasaun CONCORDATA entre Santa Sé ho Repúblika Demokrátika Timor-Leste 2016-2020.



Iha loron 22 fulan Marsu, Tinan 2022, hetan fiar husi Primeiru Ministru Sr. Taur Matan Ruak hodi asumi knar importante nu’udar Ministru Justisa Repúlika Demokratika Timor-Leste iha VIII Governu Konstitusional.