SEKRETÁRIU Estadu Terras Propriedades (SETP) Jaime Xavier Lopes, iha loron Segunda 10 fula-Marsu, tinan 2014 foin lalais ne’e hala’o senseblizasaun ba komunidade sira hosi Suku 6 ne’ebé maka Eziste iha Sub Distritu Uatolari Distritu Vikeke.

Senseblizasun ne’e ko’alia liu kona-ba Artigu 54 KOnstituisaun RDTL, Lei Nú. 1/2003, Dekretu Lei Nú. 19/2004 no Dekretu Lei Nú. 12/2005.

Sekretariu Estadu rai nian ne’e hateten, uluk governu portugés foti rai barak hodi hala’o ninia administrasaun, inklui mós sidadaun sira hosi Indonesia okupa rai hodi halo sira nia uma iha tempu okupasaun.

“Tanba ne’e ha’u mai iha Uatolari hodi lori informasaun ruma kona-ba rai, nune’e durante tinan lima ha’u nia mandatu bele halo netik buat ruma ba iha nasaun ne’e,” dehan Jaime.

Nia hateten iha konstituisaun RDTL klaru liu tanba iha artigu 54 hateten ona katak, ema hotu iha direitu ba rai pedasuk ida, maibe tenki rai pedasuk ida neebe ita nian ka rai neebe eransa, la’ós halo okuprasaun ema seluk nia rai ho hela fatin.

Hó ida ne’e maka hodi mosu Lei No.1/2003 hodi ko’alia kona-ba lejislasaun rai nian, hodi regula rai no sasan sira ne’ebé estadu portugés ho estadu Indonesia hosik hela provizoriamente estadu Timór-Leste maka administra.

Nia reforsa mós, sasan sira ne’e maka hanesan rai ho uma sira ne’ebé maka sira nia komunidade sira uza inklui fatin sira ne’ebé uza ba administarasaun públiku.

Iha mos dekretu lei no 19/2004 hateten sira uza sasan estadu nian tenki hato’o sira nia rekerementu ba estadu hodi bele regulariza fatin ne’ebé nia okupa ne’e sai legál.

Iha biban ne’e komunidade na’in 32 maka hato’o sira nia duvidas no prekupasaun ne’eb’e maka maioria halai liu ba iha problema rai ne’ebé maka akontese ona iha 1947 to’o agora.

Hatan ba prekupasaun komunidade nian hirak ne’e SETP husu ba sira atu rezolve tuir familia, hodi labele halakon ema seluk nia vida, tanba iha problema sempre iha nia solusan.

Nia hateten, bainhira ema hakarak uza rai luan nia mós sei selu impostu tuir rai nia luan ne’ebé maka nia uza hodi labele halo lakon rai nia funsaun sosiál.

Iha biban ne’e Administradór Sub Distritu Uatolari, Tomas Soares da Silva hateten nia lori komunidade sira hosi suku 6 ho aldeia 63 hato’o agradesementu ba SETP ho nia kometiva, tanba durante ne’e komunidade sira hamrok no hamlaha ba iha informasaun sira, maske kleur mais lais atu la’o, husu ho partisipasaun SETP nian bele fo informasaun ne’ebé di’ak ba komunidade sira.

Iha fatin hanesan Reprezentante Diretór Nasionál Terras Propriedades, Paulino da Cruz, husu komunidade sira atu uza oportunidade halo di’ak, tanba ne’e importante ba komunidade sira tomak hodi bele hato’o sira nia prekupasaun no duvidas ne’ebé maka durante ne’e sira senti.

Iha senseblizasaun ne’e Xefe Suku Makadiki, Leonel da Silva hateten, durante ne’e komunidade sira prekupa liu kona-ba sira nia hela fatin no natar fatin, bainhira ikus maim aka iha ema balu hakarak halo reklamasaun sei rezolve ho oinsa.*