SEKRTETÁRIU Estadu Terras Propriedade (SETP)Jaime Xavier Lopes iha loron tersa 22 fulan-Janeiru, 2013 foin lalais ne’e hala’o lansamentu ba publikasaun mapa ba dahuluk nian hodi halo mós lansamentu ba levantamentu dadus kadastrais nian iha distritu Viqueque. Iha lansamentu Publikasaun mapa kadastral nian ne’e SETP husu ba komunidade sira ne’ebé maka sira nia mapa sei mean tanba disputa husu ba komunidade sira atu rezolve hodi bele bs fó-hatene ba ekipa tékniku sira hodi bele hadia fali sira ne’ebé rezovidu ona ba fali normal hodi bele hetan sertifikadu. Nia mós hateten, ba area kolesaun sira ne’ebé maka sei iha risku mean sei la hetan sertifikadu rejistu na’in ba rai. Tanba rai ne’ebé sira iha sei iha problema nia laran.

Nune’e nia husu ba komunidade sira ne’ebé maka sira nia area kolesaun sei mean husu atu bele rezolve sira nia problema, karik problema ruma kona-ba baliza husu atu rezolve ho viziñu. Iha publikasaun mapa ne’ebé hetan partisipasaun masimu hosi komunidade sira ne’e Jaime hateten, bainhira iha ona publikasaun hanesan ne’e to’o fulan ida maka la iha reklamasaun bele prepara hodi halo sertifikadu rejistu nainb ba rai, no komunidade sira ne’ebé maka sira nia rai seidauk sukat husu atu hein la tanba tuir planu terras propriedade nian, kontinuasaun sukat rai komunidade sira nian sei la’o nafatin to’o rai iha Timor laran tomak sukat hotu. Husu komunidade sira ida-idak tenki tau marka iha sira nia rai, maibé labele tau marka iha ema seluk nia rai, tanba tau marka iha ema nia rai henesan mós halo invazaun ba ema seluk nia rai. Diretór Terras Propriedade no Servisu Cadastrais (DTPSC) Distritu Viqueque Apolinario Ximenes hato’o mós ninia relatóriu katak, totál parsela ba area kolesaun ne’ebé maka halo publikasuan mapa ne’e hamutuk iha 142, deklarasaun grupo iha nain 8 deklarasaun individuál iha 116, rai privadu ne’ebé maka sei iha disputa 123 no rai privadu la iha disputa iha parsela 112.

Iha fatin hanesan Administradór distritu Viqueque hateten, dalaruma vizinu sira sempre problema tanba baliza, dalaruma mós maun-alin rasik maka diskuti malu tanba rai pedasuk ida, maibé sira ne’e hotu husu atu rezolve ho ulun malirin, ne’ebé fa’an ona tenki konsideira fa’an ona. “Hau fiar katak ho lansamentu ne’e bele lori susesu ba komnudade tomak iha distritu viqueque, liu-liu ba komunidade sira ne’ebé sira nia rai sukat ona,” hateten Administradór Viqueque. Iha lansamentu Publikasaun mapa rai nian ba dahuluk ne’e, Komandante PNTL Distritu Viqueque mós hateten, fulan-fulan problema blema rai sempre akontese ha Viqueque, maibé bainhira iha problema iha parte seguransa nian sempre atua. Komandante ne’e mós hateten lei ne’ebé prezidente veta tiha tenki buka oinsa bele hodi halo koresaun, nune’e lei ne’e bele fó ninia venefisiu ba povu tomakiha TL. Nia mós hateten hosi parte seguransa pronto atu kopera hamotuk ho ekipa tékniku sira ne’ebé atu tuun-ba halo levantamentu dadus rai nian iha vaze. Iha binban ne’e, SETP entrega simbolikamente CD-R kona-ba Konsulta Públika ba lei rai nian, lei exprorpiasaun no lei fundu finanseiru ba Administradór Distritu Viqueuque.*