MINISTRU JUSTISA HAMUTUK HO DELEGASAUN TIMOR LESTE IHA FORUM LEI ASEAN 2025 IHA LORON ENSERAMENTU


MALAZIA,MJ-Kinta-Feira 21 Augustu 2025 Sua- Esélensia Ministru Justisa, Dr. Sérgio de Jeus Fernandes da Costa Hornai hamutuk ho delegasaun Timor-Leste iha Forum Lei ASEAN 2025 iha loron enceramento, iha Kuala Lumpur, 21 agostu 2025 perante Sekretario Jeral ASEAN no Estadu Parseiru hanesan Governu Japão ba forum Lei ASEAN 2025
Iha Sr. Primeiru-Ministru Datuk Seri Anwar Ibrahim nia diskursu enceramento deklara no fó sinál katak ninia administrasaun bele harii Ministériu Direitu dedikadu ida hodi hametin enkuadramentu legál Malázia nian no hadi’a asesu ba justisa.
Primeiru-Ministru Datuk Seri Anwar Ibrahim ko'alia iha Simeira Lei Asean nian, hodi hatete katak medida ne'e sei garante koerénsia boot liu iha ekosistema legál nasaun nian no permite Malázia atu hala'o papél ida ne'ebé maka'as liu iha kooperasaun legál rejionál.

Chefe Governu nian deklarasaun fó sai katak "Felizmente ka infelizmente, nia ministra justisa ida ne'ebé maka iha paixaun totál no ajuda Governu Malaysia beibeik atu halo mudansa lalais liután," Anwar hatete, hodi refere ba Datuk Seri Azalina Othman Said.
"Chefe Governu destaka hodi konsidera ho sériu estabelesimentu Ministériu Direitu dedikadu ida, pasu ida ne'ebé sei la'ós de'it garante koerénsia boot liu iha ita-nia ekosistema legál nasionál, maibé mós permite Malázia atu envolve ho signifikativu liután ho ita-nia parseiru rejionál sira hodi avansa estadu direitu."

Agora daudaun Azalina nu’udar ministra ne’ebé kaer lei no reforma institusionál, maibé tama iha Departamentu Primeiru-Ministru nian.
Malázia uluk iha Ministériu Direitu, antes ida-ne'e disolve iha 1995 no tau iha PMD nia okos. Tuir mai disolusaun, Divizaun Asuntu Jurídiku (BHEUU) harii hodi kaer nia knaar sira.
Iha diskursu refere Sr. Primeiru Ministru afirma no fó sai katak asesu ba justisa, liuliu ba ema kiak no marjinalizadu sira, tenke sai sentrál ba reforma legál sira.
"Kestaun asesu nian maka krítiku verdadeiru atu asegura justisa ba sidadaun ida-idak. Primeiru Ministru haree ona iha ne'ebé ema kiak no marjinalizadu sira hetan ignora tanba laiha asesu ba prosesu legál," nia hatete.
Primeiru Ministru destaka katak inkluzividade no sustentabilidade mak sai tema sira Malázia nian hanesan Prezidente Asean nian iha 2025 - tenke orienta reforma legál sira.
Inkluzividade, signifika lei tenke fó kbiit no proteje, la’ós intimida ka esklui, no tenke no precisa asegura iha nia sustentabilidade no harii instituisaun sira ne'ebé maka meten hido pretsa servisu ba povu no lori kiansa juridika ka hetan konfiansa hosi povu.

Primeiru-ministru mós enkuadra hametin instituisaun legál sira hanesan parte ida hosi Asean nia impulsu luan liu ba nia vizaun 2045, ho estadu direitu hanesan fundasaun ba konfiansa rejionál, estabilidade no prosperidade fahe.
“Primeiru destaka Asean nia nesesidade atu investe iha asisténsia legál mútua, hametin mekanizmu sira ba rezolusaun disputa, no hasoru dezafiu foun sira hanesan governasaun dijitál no regulasaun intelijénsia artifisiál (IA).
Primeiru hatudu ba Malázia nia papél mediasaun nian hodi hamenus tensaun sira foin lalais ne'e entre Tailándia no Kamboja, iha ne'ebé líder sira Asean nian ajuda media sesarfogu ida.
Bolu ida-ne'e hanesan "triunfu diplomasia nian", Primeiru Ministro Anwar fó sai nia hanoin nu’udar chefe ba ASEAN hodi hatete katak ida-ne'e hanesan prova katak diálogu no kooperasaun ho prinsípiu bele asegura dame.

Fonte Hosi MjTl