SETP Hala'o Senseblizasaun ba Komunidade Sira Iha Dare

DARE-Sekretariu Estadu Terras Propriedades Terras Propriedades (SETP) Jaime Xavier Lopes iha loron 23 fulan-Junu 2014 foin lalais ne'e hala'o enkontru komunitaria ho komunidade sira hodi ko’alia kona-ba lei rai nian iha Suku Dare Sub Distritu Vera Cruz Distritu Dili.

Iha enkontru komunitaria ne'ebé hetan partisipasaun masimu hosi komunidade ho lideransa komunitariu ne'e SETP hateten, rai sai hanesan problema prinsipal ba ema ida-idak nia moris, nune'e mós rai hanesan problema esensiál ida ba nasaun Timor-Leste.

Iha 2002 Konstituisaun RDTL tau mós artigu 54 ko’alia kona-ba ema hotu iha direitu ba propriedade privada, iha seksauk dahuluk hateten, Ema hotu-hotu iha direitu ba propriedade privada, no bele fó ba ema seluk wainhira sei moris no mós wainhira mate, tuir lei nia lalao’k, seksaun daruak hateten, Labele uza propriedade privada hodi estraga fali nia funsaun sosiál, datoluk nian hateten, atu hetan eh hasai ema ida nia propriedade privada hodi halo ba uzu públiku, tenke selu indeminizasaun loloos ba sidadaun, tuir lei haruka no dahat nian hateten, Ema sidadaun nasionál de’it maka bele iha direitu ba propriedade privada sidadaun nian.

“Ha’u husu ba maluk sira tomak hodi atu labele halo krime tanba problema rai, dalaruma mosu problema tanba deit uluk avon sira entrega tiha rai ba ema seluk ikus mai jerasaun sira hakarak rekere fali ne’e tuir lei labele, tanba buat ne’ebé maka fó ona ba ema seluk ne’e ema nian ona, e ne’e sala la’ós ema ida ne’ebé maka simu maibé avon ida ne’ebé maka fó, nune’e mós bainhria rai estadu nian ne’e komunidade sira labele atu rekere dehan ne’e komunidade sira nian,” dehan Jaime.

Nia hateten, Bainhira ko’alia kona-ba ukun-aan tenki tau iha fuan katak, lia-fuan ne’e fó hanoin ba timor oan tomak atu bele ukun sasan ne’ebé maka ita nian la’ós ema seluk nian, bainhira ukun ema seluk nian hanesan mós halo invazaun ba ema seluk nia direitu.

Iha biban ne’e nia husu ba komunidade sira bainhira iha problema ruma karik husu atu rezolve ho ulun malirin, husu atu labele mosu problema. tanba oho malu sei la resolve problema, bainhira iha problema tenki halo mediasaun hodi bele buka nia solusaun.

Husu ba komunidade sira atu bele hanoin kona-ba saida maka ita halo ba nasaun ne’e, hanesan membru governu ami mai atu fo hanoin ba komunidade sira hodi bele labele mosu problema.

“Bainhira atu resolve problema rai nian tenki, haree mos ba iha kultura, tanba bainhira ita koalia kona-ba kultura problema sei la mosu tanba hanesan timor oan ita ema ida deit,” nia hateten.

Iha fatin hanesan Adminsitradór Sub Distritu Vera Cruz hateten, enkontru refere importante tebes iha suku dare nia laran, tanba dalaruma ema nia rai mós dehan ne’e parte ida ne’e nian hotu, ho ida ne’e husu ba komunidade sira hodi bele hato’o saida maka komunidade sira nia hanoin kona-ba problema rai.

Iha okaziaun ne’e Xefe Suku Dare Sub Distritu Vera Cruz Abel Dos Santos, hateten Dare iha problema barak kona-ba rai, iha mós informasaun katak, Ema estranjeiru lori advogadu sira hodi sosa rai ho nia folin ne’ebé baratu. Ho ida ne’e husu ba komunidade sira atu bele hato’o sira nia duvidas ka preguntas ruma ba iha SETP.

Hanesan komunidade Abril Soares, kestiona mós kona-ba rai ne’ebé maka sira nai avon entrega ona ba iha dioseze Dili, hanesan jerasaun sira maka tenki okupa fila fali.

Ananias Babo Horta
Media Officer SETP