Ministru Justisa, Dionísio Babo hola parte iha VII Kongresu Internasional Ministru Justisa nian, iha Roma - Italia

Iha loron Segunda , 26 Novembru 2012, horas 17.45pm (hora Italia) S.Exa. Ministru Justisa, Sr. Dionísio Babo ho nia delegasaun to’o iha Aeroporto Fiumicino Roma no simu husi funsionariu Embaixada Timor Leste nian iha Roma.

Hafoin ida ne’e, iha horas 19.00PM (hora Italia, horas 03.00AM iha Timor Leste), S.Exa. Ministru Justisa, Sr. Dionísio Babo ho nia delegasaun halo vizita kourtezia ba Embaixada Timor Leste iha Via Cavour, 285 5p.-Int.10, Roma - Italia.

Iha embaixada, Sr. Ministru Justisa simu direitamente husi Chargé d’ Affaires, Sr. Armindo Simoes, ne’ebe iha tempu hanesan halo mos servisu hanesan Ambassador. Iha vizita ne’e, Sr. Ministru hato’o agredese no apresia tebes servisu nebé hala’o husi Sr. Armindo, maske ho situasaun nebé limitadu.

Durante halo diskusaun iha tempu badak nia laran, Sr. Armindo informa-mos katak, maske Timor-Leste iha relasaun espesial ho Santa Se, maibe komesa tinan Novembru 2010, Timor Leste seidauk iha Ambassador foun atu subtitui Ambassador antigu.

Pozisaun ida ne’e, to’o ohin loron sei mamuk hela tamba seidauk iha nomeisaun foun husi Estadu Timor Leste.

Deslokasaun Sr. Ministru Justisa ho nia delgasaun ba Roma, Italia ho objetivu atu partisipa iha VII Konferensia Internasional Ministru Justisa sira nian ne’ebé organiza husi Comunità di Sant’ Egidio ho tema A World Without the Death Penalty- No Justice Without Life. Konferensia ne’e hola fatin iha Hotel Donna Camila, Roma husi loron 27-28 Novembru 2012.

Iha loron ba dahuluk Konferensia nian, loke direitamente husi S.Exa. Ministra Justisa Italia, Sra. Paola Severino. Iha nia intervensaun, Sra. MInistra ne’e hateten katak, pena de morte sai hanesan mos asuntu importante ida iha mundu ne’ebé persiza ema hotu nia atensaun. Wainhira koalia konaba pena de morte, sei la ses husi prinsipiu direitus humanus nian. Valor ema hanesan humana tenki tane aas.

no tenki hetan respeitu husi intidade hot-hotu nian. Alende, pena de morte sei sai polemika tamba iha grupu bot 2 ne’ebé iha hanoin kontradis konaba aplikasaun pena de morte ne’e.

Grupu ida hakarak aplika nafatin pena de morte hanesan dalan atu hamate ou halakon tiha krime iha mundu, maibe iha parte seluk, grupu ida fali la konkorda atu aplika pena de morte hanesan dalan ba fó kastigu nian.

Tamba, assuntu ida ne’e relasaun ho prinsipiu direitus humanus nomos fiar katak aprosimasaun pena de morte sei la resolve problema krime nian.

Iha tempu lokraik, Ministru Justisa Timor-Leste, S.Exa. Dionísio Babo hato’o mos nia intervensaun iha konferensia ne’e.

Ministru hateten katak, maske Timor-Leste hanesan nasaun ida foin hamrik iha mundu ne’e, iha konsiensia rasik katak valor ema nia moris tenki tau ás liu hotu buat seluk. Filosfia ne’e mosu tamba iha historia Timor nian, nakonu ho terus no mata wen, tamba Timor oan barak maka mate durante tempu kolonializasaun nian la ho justu ou la liu husi justisa.

Ho ida ne’e, Timor hakerek ho tinta osan mean iha nia Konstitusaun rasik katak sei la aplika pena de morte.

Komitmentu ida ne’e, la ses mos husi esperitu konvensaun internasional direitu humanus ne’ebé Timor Leste ratifika iha tinan 2002-2003 liu ba. Aliende ida ne’e, valorizaun ba ema nia vida moris ne’e, la ses husi fiar ne’ebé Timor oan sira iha katak moris ne’e mai husi Aman Maromak no so Aman Maromak deit maka iha poder atu hasai ema ida nia vida moris.

Fiar ida ne’e bazeia ba doutrina husi Uma Kreda (Katolika) nian. Liu tan Sr. Ministru mos hateten katak, Timor-Leste hanesan mos nasaun ida kiak iha mundu, fiar katak implementa pena de morte sei la hakotu problema maibe dalabarak hamosu fali problema foun, tamba entre ema hirak ne’e sei tau odiu nafatin ba malu.

Dalan diak ida atu bele kria moris iha mundu ho justu maka tenki halo aproximasaun humana atu ba rezolve kazu penal nian. Ho ida ne’e, Timor mos adopta filosofia atu eduka ema iha prizaun no prizaun la’os fatin atu kastigu ema.

Kongresu ne’e rasik hola parte husi nasaun hamutuk 23 husi kontinenti Amerika, Europa, Asia no Afrika. Delegasaun husi Timor Leste kompustu husi S.Exa. Dionísio Babo (Ministru Justisa) nomos Sr. Nelinho Vital (Direktor Direksaun Nasional Assessoria Jurídika i Lejislasaun).

Pedro Delfim
Gabinete Ministru Justisa
Media Officer