APRESENTASAUN RELATÓRIU AKTIVIDADES GABINETE INSPESAUN NO AUDITORIA – GIA MINISTÉRIU JUSTISA BÁ TINAN 2016.

CFJ Dili- Gabinete de Inspesaun no Auditoria – GIA, hala’o Worshop Nasionál hodi hato’o rezultadu inspesaun, auditoria no investigasaun iha periódu tinan sivíl 2016 nian. iha Warkshop ne’e mos hodi avalia atividades de Inspecção, Auditoria no Investigasaun durante periódu tinan ida nia laran.
Aktividades refere realisa iha Centro Formação Juridika (CFJ) - Díli, durante loron rua hahú loron 12 to’o loron 13 fulan Janeiru tinan 2017.

Iha workshop ne’e, Inspector Geral-Ministério da Justiça, Dr. Lucas António da Costa, hato’o palavras de boasvindas ba partisipantes no konvidadus sira hotu ne’ebé mai partisipa iha Workshop ida ne’e. Objektivu husi realizasaun workshop ne’e, hodi komunika fali rezultadu husi inspesaun, auditoria no invetigasaun servisu GIA nian liu husi apresentasaun durante tinan 2016, no baseia bá rezultadu sira ne’e hodi hein respons / feedback husi partisipantes (Auditadu sira) kona-ba “Descobertas / Temuan sira ne’ebé mak GIA hetan liu husi servisu inspesaun no auditoria nian. Parte seluk atu fó hanoin lisuk oinsa atu hadian, buka nia solusaun, rekomendasaun no asaun bá melhoramentu hodi nune’e bele reduz nia impaktu / risku husi frakeza sira ne’ebé mak GIA detekta. Hó mekanízmu nune’e mak ita bele hodi hadian no evita ona má administrasaun, evita irregularidade, Promove Boa Governasaun iha instituisaun Ministériu Justisa nian laran, tuir VI Governu Konstitusionál RDTL ne’ebe mak promove ona mak ho rigor no transparante.

Partisipantes no konvidadus sira ne’ebé mak partisipa iha workshop ne’e mak hanesan : Secretário Estado Terras e Propriedades / Ministru Justisa Interinu, Jerente Prisinpal SEFI, Inspector Geral do Estado, Director Geral do Ministério da Justiça, Inspector Geral do GIA, Inspector Geral do MAE ho nia Sub-Inepctores, Director Geral CFJ, Assessores Nasionais – MJ, Director PCIC, Sub – Inspectores GIA, Directores Nasionais – MJ, Directores 12 Munisipius inklui RAEOA, Cartorios Notariais Munisipius, Chefes dos Departementos das Diresoens Nasionanis – MJ, Ofisiais Finansas das Diresoens Nasionais – MJ, Ofisiais Finansas dos Munisípius sira.

Iha parte seluk Director Jeral do Ministerio da Justiça nian, Dr. Henrique de Oliveira Ximenes, iha nia intervensaun hateten katak hó workshop ida ne’e GIA hato’o nia rezultadu bá servisu inspesaun, fiskalizasaun no auditoria durante tinan 2016 nian, nune’e atu haré nia frakeza no falhansu ne’ebé GIA apresenta, nune’e núdar dirigentes Ezekutivu hó Directores Nasionais sira prontu atu simu rezultadu husi GIA nune’e hodi hadian ita-nia instituisaun liu-liu hadian ita-nia prestasaun servisu bá implementasaun Planua Asaun Anual hó diak, kualidade, akontavél no profesional.

Iha sesaun de abertura ida ne’e mós, Jerente Prinsipál – SEFI, Dr. Francisco “Burlaco” Soares hato’o mós nia intervensaun katak, atu asegura institusaun ne’ebé mak diak iha futuru mai mak persiza eziste duni orgaun kontrolu internu hanesan iha Ministériu Justisa nian iha ona Gabinete de Inspesaun e Auditoria – GIA, nune’e hodi servisu hamutuk hó diresoens ezekutivu sira iha âmbitu Ministériu Justisa nian hodi kontribui no melhora diak liu tan prestasaun servisu instituisaun estadu, kualidade, profesional hó responsabilidade.

Ikus liu iha sesaun de abertura workshop ida ne’e, loke ofisialmente husi Secretário do Estado Terras Propriedades / Ministru Justisa Interinu iha nia intervensaun katak, workshop ida hanesan ne’e importante tebes bá ita-nia instituisaun, liu – liu bá diresoens hotu – hotu iha âmbitu Ministériu Justisa nian. Ita hotu fó fiar bá ita-nia Orgaun Kontrolu Internu hanesan GIA Ministériu Justisa nian, ne’ebé ezerse ona nia funsoens hó diak maski que sei hasoru “DEZAFIOS” barak, e husi workshop ida ne’e sira sei komunika e fó sai hikas fali resultadu kona-ba servisu inspesoens, Auditoria no Investigasaun ba diresoens hotu – hotu iha âmbitu Ministériu Justisa nian durante tinan 2016 nia laran, kona-ba lala’ok servisu ezekutivu sira nian, dala ruma ses husi regras no prosedimentu ne’ebe mak eziste ona iha administrasaun públiku nian. Workshop ida ne’e importante tebes núdar oportunidade di’ak ba ita-hotu hodi melhora ita-nia instituisaun liu hosi aplikasaun prinsípiu no valores boa governasaun nian.

Gabinete Inspesaun no Auditoria Ministeriu Justisa hala’o ona nia kna’ar inspesaun, auditoria no investigasaun iha Ministériu Justisa tomak, no nia resultadu hatudu ona katak; kargu diresaun, kargu chefia no oficiais sira ne'ebé hala’o sira-nia kna’ar sei kontinua hatudu jestaun ne’ebé di’ak ona, maski sei hadian tan buat lubun hirak, inklui sei buka hatene didiak oinsa minimiza risku sira relasiona hó prosesu de ezekusaun orsamentu no Planu Asaun Anuál nian. Tanba-ne’e, GIA – Ministeriu Justisa nian planu actividades hó apoiu máximu husi Diresaun Geral, Diresoens Nasionais hotu iha âmbitu Ministeriu Justisa nian, tinan – tinan iha fim do ano hó nia esforsu tomak hodi halibur ita-bot sira sira hosi diresoens hotu – hotu toó munispius sira akompanha no rona rezultadu avaliasaun de servisu ne’ebé mak fó sai husi GIA Ministeriu Justisa nian. Karik iha frakeza sira ne’ebé mak identifika husi GIA – MJ nian, relasiona hó má gestaun, má administrasaun no iha duni irregularidade, hau husu bá Diretór-Jerál, Diretór Nasionál, Diretór Munisípiu, Chefe Departamentu sira no ofisiais finansas sira iha ámbitu Ministériu Justisa nian, atu nune’e buka evita no halo prevensaun kedan.

Liu husi workshop ida ne’e ita-bot sira buka identifika nia problemas, kauza no buka solusaun ne’ebe diak no efektivu, nune’e ita bele kontribui no hadian dadaun ita nia kualidade de servisu no eleva prestasaun servisu nian iha administrasaun públika liu hosi implementasaun karakterístika prinsipais hosi governasaun di’ak ne’ebé responsivu, tuir lei, efisiénte, efikáz, transparante no akuntável. VI Governu Konstitusionál konsiénte katak, importansia hosi Workshop Nasionál ne’e ba Ministériu Justisa núdar mekanizmu ida hodi ajuda hare’e, hadia naksalak sira iha instituisaun nia laran, no re-oriénta fali lala’ok no esforsu servisu instituisaun nian tomak, atu nune’e ajuda direjente ofisiais sira-hotu atu hala’o, mantein no dezenvolve sira-nia diresaun ho efisiénte no efikáz liutan ba produz rezultadu ne’ebé satisfaz nesesidade instituisaun no hadia uzu rekursu nian.Iha sesaun de traballu workshop GIA loron ikus nian, kontinua hó forum diskusaun grupos ne’ebé moderador / fasilitador bá diskusaun ida ne’e lidera husi Sub – Inspectores GIA hó ekipa auditores sira. Iha sesaun ikus liu mak partisipantes sira halo apresentasaun bá resultado diskusaun grupo hodi hetan apresiasaun no núdar matadalan hodi hadian dadaun sira nia frakeza ka falhansu ne’ebé mak GIA fó sai. Iha sesaun de Enserramentu iha loron ikus nian, Director Geral Ministériu Justisa mak representa Ministru Justisa hodi fó orientasaun no Acção bá Melhoramento bá directores sira hó nia estrutura tomak atu simu rezultadu, solusaun no rekomendasoens hó asaun melhoramentu tuir relatóriu GIA nian.

Prepara husi
Maria Fátima de Araújo,
Ofisial – GIA, Ministériu Justisa.